1975 އާއި 1979 އާ ދެމެދު ކެމްބޯޑިއާ އިން ތަހައްމަލު ކުރަމުން ދިޔައީ 20 ވަނަ ގަރުނުގެ އެންމެ ކާރިސާވެރި އެއް ނަސްލު ނައްތާލުމަށް ކެމްބޯޑިއާ އިން ތަހައްމަލު ކުރަމުން ދިޔައީ ސިއްރު ހުދުމުހުތާރު ވެރިޔާ ޕޮލް ޕޮޓް އިސްކޮށް ހުންނަވައިގެން ޚުމޭރް ރޫޖްގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުންނެވެ. ދަނޑުވެރިކަމުގެ ޔޫޓޯޕިއާއެއްގެ ފޭނަޓިކަލް ތަސައްވުރެއްގެ ސަބަބުން ދުއްވާލި ވެރިކަމުގެ ރެޑިކަލް ސިޔާސަތުތަކުގެ ސަބަބުން ގާތްގަނޑަކަށް 1.7 އާއި 2 މިލިއަނާ ދެމެދުގެ އަދަދަކަށް ކެމްބޯޑިއާ މީހުން މަރުވި ކަމަށް ތަފާތު ކިތާބީ ހެކިތަކުން ލަފާކުރެވެއެވެ.

ކެމްބޯޑިއާގެ ސިޓީތައް ހުސްކޮށް، އާއިލާތައް ވިއްސި ވިހާލިވެގޮސް، ހިޔާލުތަފާތުވާ މީހުން ނައްތާލީ ނިޒާމީ ބިރުވެރިކަމުގެ ކެމްޕޭނެއްގައި ކަމަށާއި އެ ކެމްޕޭންގެ ޒަހަމްތައް މިއަދު ވެސް ދިގު ދެމިގެންދެއެވެ. މިއީ ދިރިތިބި އިންސާނީ ނަސްލަކަށް ދިމާވި ތާރީހީ ހިތި ސަފްހާތަކެކެވެ، ހިޔާލީ ފިލްމެއް ނޫނެވެ. ހިގާފައިވާ ހަގީގީ ހާދިސާއެކެވެ.

ޕޮލް ޕޮޓްގެ ވެރިކަން: އައިޑިއޮލޮޖީއަކުން ފުނޑުފުނޑުވެފައިވާ ގައުމެއް
ސަލޯތް ސަރް ގެ ނަމުގައި އުފަންވެފައިވާ ޕޮލް ޕޮޓް، ކެމްބޯޑިއާއިން މޮޑަނިޓީ ފުހެލުމަށް މަސައްކަތްކުރިއެވެ. "އަހަރު ސުމެއް" އިއުލާނުކޮށް، އޭނާގެ ވެރިކަމުން ފައިސާ، ދީން، ތަޢުލީމު، އަދި އަމިއްލަ މުދާ އުވާލިއެވެ. ސިޓީތަކުގެ އާބާދީތައް މަޖުބޫރުން ރަށްފުށުގެ މަސައްކަތު ކޭމްޕުތަކަށް ގެންދެވުނެވެ. އެތަންތަނުގައި ބަނޑުހައިހޫނުކަމާއި، ވަރުބަލިކަމާއި، ބަލިމަޑުކަމުން މިލިއަނުން މީހުން ހަލާކުވެ ނިކަމެތިވެގެން ދިޔައެވެ.

އަމާޒުކުރެވުނު އަނިޔާވެރިކަން:
- ތަޢުލީމީ މީހުންނާއި "ދުޝްމަނުން": ޕްރޮފެޝަނަލުން، މުދައްރިސުން، ރާހިބުން، މަދު އަގުލަބިއްޔަތުތައް (ޚާއްޞަކޮށް ވިއެޓްނާމީސް އަދި ޗަމް މުސްލިމުން)، އަދި އައިނު އަޅާ މީހުންވެސް - ތައުލީމުގެ ނިޝާނެއްގެ ގޮތުގައި - މަރައިލުމަށް ފާހަގަކުރެވުނެވެ.
- ސަގާފަތް ފުހެލުން: ކެމްބޯޑިއާގެ މާޒީއާ ގުޅުން ކަނޑާލުޑާލުމަށްޓަކައި ޕެގޯޑާތަކާއި، ލައިބްރަރީތަކާއި، އަދި ތާރީހި ތަންތަން ހަލާކުކުރެވުނެވެ.
- މަޖުބޫރު މަސައްކަތް: ޖަމާޢީ ދަނޑުތައް މަރުގެ ފަޚުތަކަށް ވެގެންދިޔައެވެ. މާބޮޑަށް މަސައްކަތްކުރުވުމާއި ކާބޯތަކެތި ނުލިބުމުގެ ސަބަބުން އަދަދު ނުކުރެވޭހާ ގިނަ މީހުން މަރުވެގެން ދިޔައެވެ.
ޚުމެރް ރޫޖްގެ ޕެރަނޯއިޔާގެ ސަބަބުން ހުއްޓުމެއްނެތި ސާފުކުރުންތައް ކުރިއަށް ގެންދެވުނެވެ. އަދި ވަފާތެރި ކޭޑަރުންވެސް ގައްދާރުވުމުގެ ތުހުމަތުތަކުގެ ޝިކާރައަކަށް ވެގެންދިޔައެވެ. ގެއްލުވާލައި ނުވަތަ މަރާލެވުނެވެ.

ޓުއޯލް ސްލެންގް: މަރުގެ ފެކްޓަރީ
ޕްނޯމް ޕެންގައި، ވެރިކަމުގެ އަނިޔާވެރިކަން އެންމެ ބޮޑަށް ފާޅުވެގެން ދިޔައީ ޓުއޯލް ސްލެންގް ޖަލު (އެސް-21) ގައެވެ. އެއީ ކުރީގެ ހައި ސްކޫލެކެވެ. ފަހުން އަނިޔާކުރާ މަރުކަޒަކަށް ބަދަލުކުރެވުނު ތަނެކެވެ. 14،000 އަށްވުރެ ގިނަ ފިރިހެނުންނާއި، އަންހެނުންނާއި، ކުޑަކުދިން އެތަނުގެ ދޮރުން ވަދެފައިވެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ދިހަވަރަކަށް މީހުން ނޫން އެހެން އެންމެންވެސް މަރުވެފައިވެއެވެ.

ބިރުވެރިކަމުގެ އެތެރެ:
- ސުވާލުކުރުމާއި އަނިޔާކުރުން: ޤައިދީން ބަނދެ، ތަޅައި، އަދި ކަރަންޓު ޝޮކު ދެވުނެވެ. އެއީ ޖާސޫސްކަން ކުރުން ފަދަ ބައިވަރު ތުހުމަތުތަކަށް "އިޢުތިރާފު" ވަންދެންނެވެ.
- ފަރުވާތެރިކަމާއެކު ލިޔެކިޔުން ބެލެހެއްޓުން: ޚުމެރް ރޫޖްއިން ކޮންމެ ޝިކާރައެއްގެވެސް ފޮޓޯ ނެގިއެވެ. މިއީ ހިތާމައިގެ ބިރުވެރި އަރުޝީފެކެވެ. މި ފޮޓޯތަކުން މިހާރު ގެއްލިފައިވާ މީހުންނަށް އިންސާނީ ސިފަ ގެނެސްދެއެވެ.
- ކިލިންގ ފީލްޑްސް: ގިނަ ޤައިދީން ގެންދެވުނީ ޗޯއުންގ އެކްއަށެވެ. އެތާނގައި ހާހުން މީހުން ވަޅުލެވުނު ޖަމާޢީ މަހާނަތައް ހުއްޓެވެ.
މިއަދު، ޓުއޯލް ސްލެންގްގެ ލޭ އޮހޮރިފައިވާ ތަޅުންގަނޑުތަކާއި ހިތާމަވެރި މަގްޝޮޓްތައް ހުރީ ދައުލަތުގެ ހުއްދަ ލިބިގެން ކުރެވުނު އަނިޔާވެރިކަމުގެ ހަޤީޤީ ހެކިތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

ޓުއޯލް ސްލެންގް ޖެނޮސައިޑް މިއުޒިއަމް: ހަނދާން ދެމެހެއްޓުންޓުއޯލް ސްލެންގް ޖެނޮސައިޑް މިއުޒިއަމް ގައި ގެއްލުނު، މަރާލެވުނު މީހުން ދަކުވައިދޭ ތަސްވީރެއް

މިހާރު ޔުނެސްކޯގެ ލިސްޓުގައި ހިމެނޭ ހަނދާނީ ތާރީހީ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ޓުއޯލް ސްލެންގް ޖެނޮސައިޑް މިއުޒިއަމްއިން ހައްދުފަހަނައަޅާ ދިއުމުގެ ނުރައްކާތެރިކަމާ ބެހޭގޮތުން ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުންނަށް މައުލޫމާތު ދެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ:
- ޝިކާރައިގެ ފޮޓޯތައް: ފާރުތަކުގައި ހަރުކުރެވިފައިވާ ފޮޓޯތަކުން ނަސްލެއްގެ އިންސާނީ އަގާ ކުރިމަތިލާން މަޖުބޫރުކުރުވައެވެ.
- ރައްކާކުރެވިފައިވާ ގޮޅިތަކާއި އާލާތްތައް: ދަބަރުޖަހާފައިވާ އެނދުތަކާއި، ހައްޔަރުކުރާ ޗޭނުތަކާއި، އަދި ސުވާލުކުރާ ކޮޓަރިތައް ހުރީ ބަދަލުނުކޮށް ހުރިގޮތަށެވެ.
- ދިރިތިބީންގެ ހެކިބަސް: ކުރެހުންތެރިން ކަމުގައިވާ ޗަމް މޭ އާއި ބޯ މެންގް ފަދަ މަދު މީހުންގެ ހިކާޔަތްތަކުން ބިރުވެރިކަމުގެ ތެރޭގައިވެސް ކެތްތެރިކަން ދައްކުވައިދެއެވެ.
- ދުނިޔެއަށް ލިބޭ ފިލާވަޅެއް: މި މިއުޒިއަމްއަކީ ހަމައެކަނި ކެމްބޯޑިއާގެ ތާރީޚަށް ވުރެ މާ ފުޅާ ތަނެކެވެ. އެއީ ޑިކްޓޭޓަރޝިޕްއާއި އައިޑިއޮލޮޖީގެ ފަނެޓިސިޒަމްއާ ދެކޮޅަށް ދުނިޔެއަށް ދެވޭ އާންމު އިންޒާރެކެވެ.

ތަރިކަ: މާޒީއާ ކުރިމަތިލުން، މުސްތަޤްބަލު ބައްޓަންކުރުން
ގާތްގަނޑަކަށް ބައިގަރުނު ފަހުން ކެމްބޯޑިއާ އިން ޚުމޭރް ރޫޖްގެ ތަރިކައާ ކުރިމަތިލާން ޖެހެ އެވެ. ކެމްބޯޑިއާގެ ކޯޓުތަކުގެ އެކްސްޓްރާއޯޑިނަރީ ޗެމްބަރުތަކުން ބައެއް ވެރިކަމުގެ ލީޑަރުންގެ މައްޗަށް ދައުވާކޮށްފައިވާއިރު، ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވި ގިނަ މީހުން އަދިވެސް ތިބީ އިންސާފުގެ އިންތިޒާރުގަ އެވެ.

ހަނދާންކުރަންވީ ކީއްވެ؟
- ހުއްޓުވުން: މި ތާރީޚު ދެނެގަތުމަކީ އަނިޔާވެރިކަމާ ދެކޮޅަށް ކުރިމަތިލުމަށާއި މުސްތަޤްބަލުގައި މިފަދަ އަނިޔާވެރިކަން ހުއްޓުވުމަށް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ.
- ފަސޭހަވުން: ދިރިއުޅެމުންދާ މީހުންނަށާއި ޒުވާން ޖީލުތަކަށް، މާޒީ ގަބޫލުކުރުމުން ރުޖޫއަވުމަށް މަގުފަހިވެއެވެ.

ކެމްބޯޑިއާގެ ނަސްލު ނައްތާލުމަކީ އިންސާނިއްޔަތުގެ އަނިޔާވެރިކަމުގެ ގާބިލުކަމާއި- އަދި ކެތްތެރިކަމުގެ ގާބިލުކަމުގެ ވަރުގަދަ ހެކިތަކެކެވެ. ޕޮލްޕޮޓްގެ ޔޫޓޯޕީއަން ޑެލިއުޝަންތަކުގެ ސަބަބުން އެތައް މިލިއަން ބައެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލިގެން ދިޔަ ނަމަވެސް ޓޫއޯލް ސްލެންގް ފަދަ ސައިޓްތަކުން އެމީހުންގެ ވާހަކަތައް ކެތްތެރިކަން ކަށަވަރުކޮށްދެ އެވެ. ދުނިޔޭގެ ހުދުމުހުތާރު ވެރިކަން އަލުން އުފެދިގެން އަންނައިރު، މި އަނދިރި ބާބު އަޅުގަނޑުމެންނަށް އާދޭސް ކުރަނީ:
"ދުވަހަކުވެސް ހަނދާން ނައްތާނުލާށެވެ. ދުވަހަކުވެސް ތަކުރާރު ނުކުރާށެވެ."

ޕޮލްޕޮޓްގެ ދަށުން ޚުމެރް ރޫޖްގެ ވެރިކަމުގައި (1975-1979) މީލާދީ ސަނަތުގައި ހިނގި ނަސްލު ނަންތާލުމާއި ގުޅޭގޮތުން ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ކުރެވުނު ދިރާސާތަކާއި ލިޔެކިޔުންތަކުން ހާމަވެފައިވާ ނުރައްކާތެރި ތަފާސްހިސާބުތައް:
އަންދާޒާކުރެވޭ މަރުގެ އަދަދު:
- ޖުމްލަ މަރުވި އަދަދު: 1.7 މިލިއަނުން 2.2 މިލިއަނަށް މީހުން، އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް އެ ދުވަސްވަރު ކެމްބޯޑިއާގެ އާބާދީގެ 21% އިން 25% އަށެވެ،
- މަރާލެވުނު އަދަދު: ގާތްގަނޑަކަށް 200،000 އިން 300،000 އަށް މީހުން މަރައިލެވުނުއެވެ.
- ބަނޑުހައިހޫނުކަމާއި ބަލިމަޑުކަން: އަންދާޒާކުރެވޭ ގޮތުގައި 800،000 އިން 1.2 މިލިއަނަށް މީހުން ނުރަނގަޅު ކެއުމާއި، މަޖުބޫރު މަސައްކަތާއި، ފަރުވާނުދެވި ހުރި ބަލިތަކުގެ ސަބަބުަބަބުން މަރުވިއެވެ.
- ކުޑަކުދިންގެ ޝިކާރަ: ދިހަހާހަށްވުރެ ބޮޑު އަދަދެއްގެ ކުޑަކުދިން މަރައިލެވުނު ނުވަތަ އިހުމާލުވުމާއި މަޖުބޫރު މަސައްކަތުގެ ސަބަބުން މަރުވިއެވެ.
ގެއްލުވާލެވުނު މީހުންނާއި ހޯދަންޖެހޭ މީހުން:
އެތައް ހާސް އަދަދަށް ކެމްބޯޑިއަނުން ހާމަކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ގެއްލިގެން ދިޔައެވެ، ހާއްސަކޮށް ތައުލީމީ މީހުންނާއި، މުދައްރިސުންނާއި، ޑޮކްޓަރުންނާއި، ކަލާކާރުންނާއި، ރާހިބުންނާއި، އަދި އެތައް އާންމުންނެކެވެ.
ގެއްލުނު މީހުންގެ ސީދާ އަދަދު ރިކޯޑް ތަކުން އެނގޭކަންނެތެވެ، ސަބަބަކީ ޚުމެރް ރޫޖްއިން ގިނަ ރެކޯޑުތައް ނައްތާލާފައިވުމެވެ.
އަމާޒުކުރެވުނު ގްރޫޕްތައް:
- ބައިމަދު ނަސްލުތައް: ވިއެޓްނާމީސް، ޗައިނީސް ކެމްބޯޑިއަނުން، ޗަމް މުސްލިމުން، އަދި ފަރުބަދަތަކުގެ ގަބީލާތަކަށް ހާއްސަކޮށް އަނިޔާކުރެވުނު.
- ދީނީ އަނިޔާވެރިކަން: 25،000 އަށްވުރެ ގިނަ ބުޑިސްޓް ރާހިބުން މަރައިލެވުނު، އަދި ހުރިހާ މަންދިރުތަކެއް ބިމާހަމަކޮށް ހަލާކުކޮށްލެވުނު ނުވަތަ ނައްތާލެވުނެވެ.
- ތަޢުލީމީ މީހުން: އައިނު އެޅުން، ބޭރު ބަހަކުން ވާހަކަދެއްކުން، ނުވަތަ ތަޢުލީމު ލިބިފައިވުން މަރައިލުމަށް ސަބަބަކަށް ވެދާނެކަމަކަށް ވެފައިވެއެވެ.

ކުޑަކުދިން ބޭނުންކޮށް ނަސްލުނައްތާލި

ލިޔެކިޔުމުން މިއަދު ފެންނަންހުރި:
- ހަމައެކަނި ޓުއޯލް ސްލެންގް (އެސް-21) ޖަލުގައި ގާތްގަނޑަކަށް 14،000 ގައިދީންގެ ލިޔެކިޔުން ބެލެހެއްޓިފައިވޭ، އޭގެ ތެރެއިން ހަމައެކަނި 12 މީހުން ދިރިހުރިކަމަށް ވެއެވެ.
- 1 މިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ލިޔެކިޔުންތަކާއި، ފޮޓޯތަކާއި، އަދި އިޢުތިރާފުތައް ލިބިފައިވެއެވެ، އަދި މިހާރު އެތަކެތި ޑޮކިއުމެންޓޭޝަން ސެންޓަރ އޮފް ކެމްބޯޑިއާ (ޑީސީ-ކެމް) ގައި އަރުޝީފުކުރެވިފައިވެއެވެ.
- ތާރީހީ އަރުޝީފުތަކާއި ދިރިއުޅޭ ދުވަސްވީ މީހުންގެ ހެކިބަހުގެ އެހީތެރިކަމާއެކުއެވެ.
- އެސްއީއޯ ކީވޯޑްސް: ކެމްބޯޑިއާގެ ޖެނޮސައިޑް، ޕޮލްޕޮޓް، ޚުމެރް ރޫޖްގެ އަނިޔާވެރިކަން، ޓުއޯލް ސްލެންގް މިއުޒިއަމް، އެސް-21 ޖަލު، ކެމްބޯޑިއާގެ ތާރީޚު. 26، ޖޫން 2023

ކެމްބޯޑިއާގެ ނަސްލު ނައްތާލުމުގެ ހިތާމަވެރި ތާރީހާއި، ޕޮލްޕޮޓްގެ ވެރިކަމުގެ އަނިޔާވެރިކަމާއި، ޓުއޯލް ސްލެންގް ޖަލުގެ ބިރުވެރިކަމާއި، އަދި މިހާރު އެތަން މިއުޒިއަމަކަށް ބަދަލުކުރެވި އޭގެ ތަރިކަ ދެމެހެއްޓުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކުގެ ތަފްސީލު އެތަނަށް ޒިޔާރަތް ކުރެވުނު މީހެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ހިމެނިފައިވާނެއެވެ. އަދި މި ހާދިސާއިން ދުނިޔެއަށް ލިބޭ ފިލާވަޅުތަކާއި، މިފަދަ އަނިޔާވެރިކަން ތަކުރާރުވިޔަ ނުދިނުމުގެ މުހިންމުކަން ބޮޑެވެ.